|
бирин-кетин гуллаб мева беришини ҳам кутиб ўтирилмайди. Лекин тарвуз каби гули мевага айлана бошлаши билан пишди деб ҳисобланмайдиганларни сотиш жоиз бўлмайди. Бодомни ҳам ҳали пишмай энди гуллаб турган пайтда сотиш жоиз эмас. Анжирни ҳам пишмаган ҳолда сотиб бўлмайди. Сотишдан мурод дарахтида турган пайтда сотишдир. Чунки дарахдаги мевани сотиш унинг еса бўлишига, яъни унинг пиша бошлаганини кўрсатувчи нарсанинг кўринишига боғлиқдир.
Меванинг пиша бошлаши дейилганда ҳамма мева ирода қилинмайди. Чунки бу мумкин эмас. Негаки мевалар бирин-кетин пишади. Ҳар бир алоҳида боғдаги меванинг пишиши ҳам ва ҳамма боғлардаги меванинг пишиши ҳам ирода қилинмайди. Балки меванинг пишиши дейилганда масалан зайтунга ўхшаб навлари пишишда бир-биридан фарқ қилмаса меванинг жинси ирода қилинади. Ёки агар навлари узум ва анжир каби пишишда бир-биридан фарқ қилса меванинг нави ирода қилинади. Масалан бир боғдаги баъзи хурмо мевасининг пишгани кўринса ҳамма боғлардаги хурмо мевасини сотиш жоиз бўлади. Баъзи дарахтлардаги олмадан бирон навининг пишгани кўринса ҳамма боғлардаги ана шу олма навини сотиш жоиз бўлади. Бирон боғдаги зайтун дарахтларидаги мевалар пишгани кўринса ҳамма боғлардаги зайтун мевасини дарахтида сотиш жоиз бўлади. Чунки ҳадисда:
«نَهَى عَنْ بَيْعِ النَّخْلِ حَتَّى يَزْهُوَ وَعَنِ السُّنْبُلِ حَتَّى يَبْيَضَّ وَيَأْمَنَ الْعَاهَةَ»
«Хурмони ялтираб пишгунча, сунбулни оқаргунча ва бузилишдан омон бўлгунча сотишдан қайтардилар» ва:
«نَهَى عَنْ بَيْعِ الْعِنَبِ حَتَّى يَسْوَدَّ، وَعَنْ بَيْعِ الْحَبِّ حَتَّى يَشْتَدَّ»
«Узумни қорайгунча ва донни қаттиқ бўлгунча сотишдан қайтардилар», дейилмоқда. Демак Пайғамбаримиз меванинг ҳар бир жинсининг айнан ўзига ва ҳар бир навнинг айнан ўзига оид ҳукмни баён қилдилар. Дон ҳақида қаттиқ бўлгунча, қора узум ҳақида қорайгунча, дедилар. Демак бу ҳукм қолган жинслардан қатъий назар ҳар бир жинснинг ва қолган навлардан қатъий назар ҳар бир навнинг пишишига тааллуқлидир. Ҳадисда битта жинс ва битта нав ҳақида келган «пишганлиги кўриниши», деган сўз қанчалик оз бўлмасин баъзи меваларга тўғри келади. Қолаверса мевалар воқеси уларнинг бирин-кетин пишишидир.
374-бет
Бетлар: 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434